ΕΙΔΗ ΠΕΤΡΑΣ
Ασβεστόλιθος: Πέτρωμα από το οποίο παίρνουμε τον ασβέστη. Βρίσκεται σε τεράστια ποσότητα και στην επιφάνεια της Γης. Ο καθαρός ασβεστόλιθος έχει ειδικό βάρος 2,72.Το μάρμαρο, η κιμωλία και πολλές πέτρες είναι μορφές ασβεστόλιθου.
Γύψος: Ασβεστούχο ορυκτό, άσπρου χρώματος συνήθος, που βρίσκεται με διάφορες μορφές (κρυσταλλική, κοκκώδης, ινώδης).Έχει ελάχιστη σκληρότητα (1 με 2) και ειδικό βάρος 2,31.Αποτελείται από λεπτότατους κόκκους με χώμα γάλακτος, οπότε λέγεται «σακχαροειδής». Κυρίως όμως χρησιμοποιείται στην οικοδομική, επειδή αποδείχτηκε πως προστατεύει τα κτίρια από τις πυρκαγιές και αντέχει σε μεγάλες θερμοκρασίες.
Μάρμαρο: Κρυσταλλοσχιστώδη πέτρωμα από την ανακρυστάλλώση ασβεστολιθικών ιζημάτων. Αποτελούνται από ασβεστίτη σε λευκούς λεπτότατους κρυστάλλους που μοιάζουν με ζάχαρη. Τα μονόμεικτα μάρμαρα με ζαχαρώδη ιστό είναι πάντως πολύ σπάνια. Το χρώμα τους είναι γκρίζο όταν περιέχουν οργανικά υπολείμματα όπως το μάρμαρο μπαρντίλιο της Καράρας.Τοπράσινο χρώμα οφείλεται στην παρουσία του σερπεντίτη. Το μάρμαρο που περιέχει μαρμαρυγία ή χλωρίτη λέγεται σιπολίνης και προέρχεται από μεταμόρφωση επιζώνης. Τα μάρμαρα, εκτός από τη δομική και τη διακόσμηση, χρησιμοποιούνται και στη χημική βιομηχανία για την Παρασκευή χλωριοασβεστίου, ανθρακασβεστιου κ.τ.λ. Στην ηλεκτροτεχνία και, με τη μορφή αλευρού, στην κεραμική και αντί για άμμο σε κονιάματα.
Γρανίτης: Πέτρωμα πυριγενές, στη σύσταση του οποίου συμμετέχουν ο χαλαζίας (20% με 40%). Στην Ελλάδα γρανιτικά πετρώματα βρίσκονται κυρίως στη Μακεδονία και στη Θράκη. Ο γρανίτης, επειδή είναι σκληρό πέτρωμα χρησιμοποιείται στη δομική, στη γλυπτική και στη διακοσμητική.
ΘΡΥΛΟΙ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΤΡΑ
Πασίγνωστος είναι ο θρύλος για το μαρμάρωμα του τελευταίου Βυζαντινού αυτοκράτορα, του Κωνσταντίνου του Παλαιολόγου, στον οποίο η θλίψη για το θάνατο του βασιλιά φαίνεται στην ελπίδα πως κάποτε θα ξαναζωντανέψει για να διεκδικήσει το θρόνο και το κράτος του. Ίδιο χαρακτήρα έχει και ο θρύλος που αναφέρεται στην εξαφάνιση του ιερέα, μαζί με τα ιερά σκεύη την ώρα που τελούσε τη λειτουργία στην Αγιά-Σοφιά.
Το δημοτικό ποίημα: Της Άρτας το Γιοφύρι
Σαράντα πέντε μάστοροι κι εξήντα μαθητάδες
γιοφύρι εθεμέλιωναν στης Άρτας το ποτάμι.
Ολημερίς το χτίζανε, το βράδυ εγκρεμιζόταν.
Μοιρολογιούν οι μάστοροι και κλαιν οι μαθητάδες:
"Αλοίμονο στούς κόπους μας, κρίμα στις δούλεψές μας,
ολημερίς να χτίζουμε το βράδυ να γκρεμιέται."
Πουλάκι εδιάβη κι έκατσε αντίκρυ στό ποτάμι,
δεν εκελάηδε σαν πουλί, μηδέ σαν χελιδόνι,
παρά εκελάηδε κι έλεγε ανθρώπινη λαλίτσα:
"Αν δε στοιχειώσετε άνθρωπο, γιοφύρι δε στεριώνει,
και μη στοιχειώσετε ορφανό, μη ξένο, μη διαβάτη,
παρά του πρωτομάστορα την όμορφη γυναίκα,
που έρχεται αργά τ' αποταχύ και πάρωρα το γιόμα."
Τ' άκουσ' ο πρωτομάστορας και του θανάτου πέφτει.
Πιάνει, μηνάει της λυγερής με το πουλί τ' αηδόνι:
Αργά ντυθεί, αργά αλλαχτεί, αργά να πάει το γιόμα,
αργά να πάει και να διαβεί της Άρτας το γιοφύρι.
Και το πουλι παράκουσε κι αλλιώς επήγε κι είπε:
"Γοργά ντύσου, γοργά άλλαξε, γοργά να πας το γιόμα,
γοργά να πας και να διαβείς της Άρτας το γιοφύρι."
Να τηνε κι εμφανίστηκε από την άσπρη στράτα.
Την είδ' ο πρωτομάστορας, ραγίζεται η καρδιά του.
Από μακριά τους χαιρετά κι από κοντά τους λέει:
"Γειά σας, χαρά σας, μάστοροι και σεις οι μαθητάδες,
μα τι έχει ο πρωτομάστορας και είναι βαργομισμένος;
"Το δαχτυλίδι του 'πεσε στην πρώτη την καμάρα,
και ποιός να μπει, και ποιός να βγει, το δαχτυλίδι νά 'βρει;"
"Μάστορα, μην πικραίνεσαι κι εγώ να πά σ' το φέρω,
εγώ να μπω, εγώ να βγω, το δαχτυλίδι νά 'βρω."
Μηδέ καλά κατέβηκε, μηδέ στη μέση πήγε,
"Τράβα, καλέ μ' τον άλυσο, τράβα την αλυσίδα
τι όλον κόσμο ανάγειρα και τίποτες δεν βρήκα."
Ένας πηχάει με το μυστρί κι άλλος με τον ασβέστη,
παίρνει κι ο πρωτομάστορας και ρίχνει μέγα λίθο.
"Αλίμονο στη μοίρα μας, κρίμα στο ριζικό μας!
Τρεις αδελφάδες ήμαστε, κι οι τρεις κακογραμμένες,
η μια 'χτισε το Δούναβη, κι η άλλη τον Αφράτη
κι εγώ η πιό στερνότερη της Άρτας το γιοφύρι.
Ως τρέμει το καρυόφυλλο, να τρέμει το γιοφύρι,
κι ως πέφτουν τα δεντρόφυλλα, να πέφτουν οι διαβάτες."
"Κόρη, το λόγον άλλαξε κι άλλη κατάρα δώσε,
που 'χεις μονάκριβο αδελφό, μη λάχει και περάσει."
Κι αυτή το λόγον άλλαζε κι άλλη κατάρα δίνει:
"Αν τρέμουν τ' άγρια βουνά, να τρέμει το γιοφύρι,
κι αν πέφτουν τ' άγρια πουλιά, να πέφτουν οι διαβάτες,
γιατί έχω αδελφό στην ξενιτιά, μη λάχει και περάσει.
H πέτρα στην Αρχιτεκτονική
Η αρχιτεκτονική στην αρχαιότητα. Οι ναοί χαρακτηρίζονται από άψογη τεχνική και μια τέλεια ένταξη μέσα στο φυσικό χώρο. Ο Παρθενώνας από την άποψη αυτή αποτελεί ένα πρότυπο εκφραστικής δύναμης. Τα λείψανα αρχιτεκτονικής είναι οι πασσαλόπηκτοι λιμναίοι οικισμοί της Ελβετίας.
Η αιγυπτιακή αρχιτεκτονική. Οι περίφημοι τάφοι, οι πυραμίδες και οι ναοί εμφανίζονται μεγαλειώδης. Στα κτίριά της η οριζόντια γραμμή κυριαρχεί, ενώ μεγάλες επιφάνειες τοίχων επικρατούν πάνω σε λιγοστά ανοίγματα. Οι ναοί έχουν μεγάλο μήκος, σε σχέση με το ύψος που μειώνεται προς το άδυτο.
Στην Ελλάδα η προϊστορική αρχιτεκτονική. Εκτός από τις κυκλικές καλύβες στον Ορχομενό και στο Θερμό, εμφανίζεται στα ανάκτορα της Κρήτης (Κνωσός) με το όνομα μινωική (2000 με 1500π.Χ.).Οι Έλληνες περισσότερο από οποιοδήποτε λαό μπορούν να αισθανθούν το ρυθμό στην τέχνη. Ανάλογα με τη διαμόρφωση που έχει το κυανόκρανο, διακρίνουμε τρεις βασικούς ρυθμούς : α)το δωρικό, β)τον ιωνικό και γ)τον κορινθιακό.
Το σχήμα του ναού πιθανό να αποτελεί εξελικτικό τύπο του μηκυναικου μεγάρου. Οι ελληνικοί ναοί αρχικά κατασκευάζονται από πυρόλιθο και αργότερα από μάρμαρο. Σε κάθε περίπτωση τα μέλη του ναού τονίζονται με ζωηρά χρώματα (όπως το κόκκινο , το μπλε και η ώχρα)
Η αρχιτεκτονική της πέτρας
Η μακραίωνη δραστηριότητα του ανθρώπου άφησε στον Ηπειρωτικό χώρο τα πολυάριθμα ίχνη της. Πράγματι, το έμπειρο μάτι του διαβάτη μπορεί να διακρίνει με μεγάλη ευκολία ένα πλήθος κατασκευών, που θα μπορούσαν να χαρακτηρισθούν “σύμβολα” του χώρου.
Εν ολίγοις, τα σύμβολα αυτά δεν είναι παρά η συνολική έκφραση της σχέσης “άνθρωπος και χώρος”, ή καλύτερα της αρμονικής και αισθητικής συνύπαρξης της τοπικής κοινωνίας και του χώρου.
Η Ηπειρωτική φύση, πηγή έμπνευσης για τον άνθρωπο οδήγησε τα πρώτα βήματα της τέχνης του. Η πέτρα και το ξύλο υπήρξαν κατ' εξοχήν τα υλικά της κατασκευαστικής και καλλιτεχνικής έκφρασης του Ηπειρώτη. Οι λιθοδομές και τα ξυλόγλυπτα έκλωσαν το νήμα της ιστορικής και κοινωνικής του συνέχειας.
Ο περιορισμός των δομικών υλικών και οι απλές γεωμετρικές συνθέσεις απέδωσαν την αίσθηση του χώρου στις κατασκευές, η αισθητική δε ανησυχία του Ηπειρώτη τεχνίτη αποτυπώθηκε ήδη στα πρώτα του έργα.
Η αρχιτεκτονική της πέτρας γεννήθηκε. Καθαροί γεωμετρικοί όγκοι, με αυστηρές γραμμές συνέθεσαν μία δωρική αρχιτεκτονική, προσαρμοσμένη με απόλυτη αρμονία στον Ηπειρωτικό χώρο.
Το ανάγλυφο του εδάφους, το ηπειρωτικό κλίμα, η κοινωνική συγκρότηση, το παραγωγικό σύστημα, οι θρησκευτικοί, πολιτικοί και πολιτισμικοί θεσμοί, οδήγησαν τις διάσπαρτες κατοικίες (εγκαταστάσεις μιας διευρυμένης οικογένειας) στη συγκρότηση των πρώτων οικισμών του χώρου.
Ένας παραλληλόγραμμος χώρος στο κέντρο του οποίου έκαιε πάντοτε η εστία, σύμβολο της οικογένειας, υπήρξε η πρώτη κατοικία της Ηπείρου. Από τους ιστορικούς όμως χρόνους η Ηπειρωτική κατοικία εξελίσσεται σε μεγαλόπρεπο διώροφο λιθόκτιστο κτίριο, με περιτοιχισμένη αυλή ή με αίθριο (Κασσώπη, Αμμότοπος, κλπ.), της οποίας η οργάνωση διατηρείται μέχρι τις μέρες μας.
Στο ισόγειο της Ηπειρωτικής κατοικίας διατάσσονται όλοι οι βοηθητικοί χώροι, όπως αποθήκες, μαγειρείο, τραπεζαρία κι αρκετές φορές εργαστήριο υφαντικής, ασημουργίας, ή άλλης απασχόλησης, χώροι υγιεινής, καθώς επίσης και στάβλος για τα μεταφορικά ζώα.
Στον όροφο της κατοικίας ευρίσκονται οι χώροι υποδοχής και τα υπνοδωμάτια (χειμερινά και καλοκαιρινά).
Ο εξοπλισμός σε κινητά έπιπλα της Ηπειρωτικής κατοικίας είναι λιγοστός και περιορίζεται μόνο στις κασέλες και στα χαμηλά τραπεζάκια. Όλα τα υπόλοιπα έπιπλα, όπως ερμάρια, κλίνες, βιβλιοθήκες κι άλλα είναι κατασκευασμένα από ξύλο στο πάτωμα ή στους τοίχους.
Την εξωτερική δωρική όψη της οικίας αντισταθμίζουν η πολυχρωμία των εσωτερικών χώρων, η οποία εντείνεται ακόμη περισσότερο με αναπαραστάσεις κυρίως τοπίων και με τα έντονα χρώματα των υφαντών.
Τα δημόσια και θρησκευτικά κτίρια ξεχωρίζουν από τις κατοικίες με τις μεγάλες διαστάσεις, την ιδιαίτερα φροντισμένη αισθητική και την λαμπρότητά τους.
Στην Ήπειρο, η αρχιτεκτονική μνήμη μεταφέρει συνειδητά ιστορικές λειτουργίες, μορφές και τεχνικές.
Ο οικισμός αναπτύσσεται γύρω από την κεντρική πλατεία (αρχαία αγορά) στην οποία έχουν πρόσωπο όλα τα δημόσια και θρησκευτικά κτήρια. Είναι η έκφραση όλων των μορφών εξουσίας.
Η πολιτική και θρησκευτική εξουσία εκφράζεται στο πρόστοο (αρχαία στοά) του ναού ή του τεμένους. Οι πέτρινες κολώνες των κτηρίων μιμούνται με μεγάλη δεξιοτεχνία τους δωρικούς κίονες από μάρμαρο. Οι τοξωτές κατασκευές (υδραγωγεία, γέφυρες, μεγάλα ανοίγματα, κλπ.) έχουν τις ρίζες τους στους Ρωμαίους κατασκευαστές. Το χοροστάσι (επίπεδος χώρος εν επαφή με τον οικισμό) δέχεται λειτουργίες (χορός, αθλητισμός, συνοικέσιο, εμπόριο, νέα, κλπ.) πολιτισμικών θεσμών της κλασικής εποχής (Νάϊα στη Δωδώνη, κλπ.).
Τέλος, ο χώρος καθορίζεται συμβολικά από τον άνθρωπο με μια σειρά από κατασκευές: μοναστήρια, εικονίσματα, γεφύρια, υδρόμυλοι, πανδοχεία, καλύβες κι άλλα. Την ίδια χρήση αποκτούν και φυσικά σύμβολα: δέντρα, πέτρινοι όγκοι, άλση, καλλιέργειες, κλπ. Η οριοθέτηση του χώρου συμπληρώνεται με κατά συνθήκη σύμβολα: μάχες, ατυχήματα, φόνοι, ληστείες κλπ
|
